حجاب در کجای قرآن آمده است ؟

يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ قُلْ لِأَزْوَاجِكَ وَبَنَاتِكَ وَنِسَاءِ الْمُؤْمِنِينَ يُدْنِينَ عَلَيْهِنَّ مِنْ جَلَابِيبِهِنَّ ذَٰلِكَ أَدْنَىٰ أَنْ يُعْرَفْنَ فَلَا يُؤْذَيْنَ وَكَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَحِيمًا

(آیه 59 سوره احزاب)

ای پیغمبر (گرامی) با زنان و دختران خود و زنان مؤمنان بگو که خویشتن را به چادر فرو پوشند، که این کار برای اینکه آنها (به عفّت و حرّیت) شناخته شوند تا از تعرض و جسارت (هوس رانان) آزار نکشند بسیار نزدیکتر است و خدا (در حق خلق) بسیار آمرزنده و مهربان است.

معانی کلمات آیه

• يدنين: دنو: نزديك شدن. ادناء: نزديك كردن «يدنين» جمع مؤنث ادناء است يعنى نزديك مى‏‌كنند.
• جلابيبهن: جلباب: راغب جلباب را پيراهن و روسرى گفته است. صحاح اللغة آن را ملحفه (چادر شب) ابن اثير در نهايه چادر و رداء گويد. فيروزآبادى در قاموس مى‌‏گويد: آن پيراهن و لباس گشاد است كه زن لباسهاى خود را با آن مى‌‏پوشاند و يا آن ملحفه است ظهور آيه مى‏‌رساند كه منظور از جلباب همانست كه قاموس گفته است.[۱]

نزول

سبب نزول آیه چنین بوده که زنان مؤمنه را عادت بر این قرار گرفته بود که در اوقات نماز به طرف مسجد مى رفتند و با رسول خدا‌ صلی الله علیه و آله به جماعت نماز می‌گذاردند و نیز در اوقات شب نماز مغرب و عشاء را نیز به جماعت مى گذاردند.

جوانان که این موضوع را فهمیده بودند، سر راه زنان مى ایستادند و متعرض آن‌ها شده و موجبات اذیت و آزار آن‌ها را فراهم می‌ساختند سپس این آیه نازل گردید.[۲] عائشه گوید: سودة یکى از زنان رسول خدا صلی الله علیه و آله براى انجام کار و حاجتى از خانه بیرون آمده بود و چون زن چاق و فربهى بود، باکى نداشت از این که وى را بشناسند.

در بین راه عمر بن الخطاب او را دید و گفت: اى سودة هیچ باکى از بیرون آمدن ندارى براى چه از خانه ات خارج شده اى. سودة بعد از حرف عمر به خانه خود برگشت در حالتى که پیامبر در خانه او مشغول خوردن غذا بود و گوشت با استخوان براى خوردن در دست وى بود. سودة گفت: یا رسول اللّه براى انجام کارى مجبور بودم بیرون بروم عمر در بین راه مرا دید و این سخنان را به من گفت، سودة گوید: در همان حالتى که گوشت در دست پیامبر بود این آیه نازل گردید سپس فرمود: خداوند به شما اجازه داده که براى انجام کارهاى خود بیرون بروید.[۳]

انس گوید: روزى کنیزى در حالتى که خود را با مقنعه پیچانیده بود از مقابل عمر بن الخطاب گذشت. عمر وقتى او را دید با سرزنش به وى گفت: اى کنیز چرا خود را مانند زنان آزاد در مقنعه پیچانده اى، مقنعه خود را کنار بگذار.[۴]

ابومالک گوید: زنان رسول خدا صلی الله علیه و آله اغلب براى انجام کارهاى شخصى و برآوردن حاجات خود شب‌ها بیرون مى آمدند. عده اى از منافقین متعرض آن‌ها گردیده و آزار می‌رسانیدند. زنان پیامبر زبان به شکایت گشودند وقتى که به منافقین گفته می‌شد که چرا به چنین عمل بدى مبادرت مى ورزند. در جواب مى گفتند: ما این اذیت و آزار را نسبت به کنیزان روا مى داریم سپس این آیه نازل گردید چنان که حسن بصرى و محمد بن کعب القرظى روایت نموده اند.[۵]

تفسیر آیه

تفسیر نور (محسن قرائتی)

يا أَيُّهَا النَّبِيُّ قُلْ لِأَزْواجِكَ وَ بَناتِكَ وَ نِساءِ الْمُؤْمِنِينَ يُدْنِينَ عَلَيْهِنَّ مِنْ جَلَابِيبِهِنَّ ذلِكَ أَدْنى‌ أَنْ يُعْرَفْنَ فَلا يُؤْذَيْنَ وَ كانَ اللَّهُ غَفُوراً رَحِيماً «59»

اى پيامبر! به همسران و دخترانت و زنان مؤمنان بگو: روسرى‌هاى بلند بر خود بيفكنند، اين (عمل) مناسب‌تر است، تا (به عفّت و پاكدامنى) شناخته شوند و مورد آزار قرار نگيرند، و خداوند آمرزنده مهربان است.

نکته ها

«جلابيب» جمع «جلباب»، به معناى مقنعه‌اى است كه سر و گردن را بپوشاند، «1» و يا پارچه بلندى كه تمام بدن و سر و گردن را مى‌پوشاند. «2»

در آيات گذشته سخن از اذيّت و آزار مؤمنان به دست منافقان بود. اين آيه مى‌فرمايد: براى آنكه زنان مؤمن مورد آزار افراد هرزه قرار نگيرند، به گونه‌اى خود را بپوشانند كه زمينه‌اى براى بى‌حرمتى آنان فراهم نشود.

بر اساس اين آيه، نوعى روسرى مورد استفاده‌ى زنان آن زمان بوده، ليكن زنان در پوشاندن خود از نامحرم دقّت نمى‌كرده‌اند. لذا سفارش اين آيه، نزديك كردن جِلباب به خود

«1». تفسير مجمع‌البيان.

«2». تفسير الميزان.

جلد 7 - صفحه 399

است، نه اصل جلباب كه امرى مرسوم بوده است.

اين آيه كه فرمان حجاب مى‌دهد، با تهديد مطرح نشده بلكه فلسفه‌ى حجاب را چنين تبين مى‌كند: زنان و دختران، اگر بخواهند از متلك‌ها، تهمت‌ها، تهاجم‌ها و تهديدهاى افراد آلوده و هرزه در امان باشند بايد خود را بپوشانند.

آفات بى‌حجابى‌

1. رونق گرفتن چشم چرانى و هوسبازى.

2. توسعه‌ى فساد و فحشا.

3. سوء قصد و تجاوز به عنف.

4. باردارى‌هاى نامشروع و سقط جنين.

5. پيدايش امراض روانى و مقاربتى.

6. خودكشى و فرار از خانه در اثر آبروريزى.

7. بى مهرى مردان چشم چران نسبت به همسران خود.

8. بالا رفتن آمار طلاق و تضعيف روابط خانوادگى.

9. رقابت در تجمّلات.

10. ايجاد دلهره براى خانواده‌هاى پاكدامن.

پیام ها

1- در امر به معروف، اوّل از خودى‌ها شروع كنيم سپس ديگران. «قُلْ لِأَزْواجِكَ وَ بَناتِكَ وَ نِساءِ الْمُؤْمِنِينَ»

2- در احكام الهى، تفاوتى ميان همسران و دختران پيامبر با ديگر زنان نيست.

«لِأَزْواجِكَ وَ بَناتِكَ وَ نِساءِ الْمُؤْمِنِينَ»

3- پوشيدن لباسى كه معرّف شخصيّت زن براى تأمين عفّت و آبرو باشد، لازم است. «يُعْرَفْنَ فَلا يُؤْذَيْنَ»

4- بهانه به دست بيماردلان و مزاحمان عفّت عمومى ندهيد. (در آيات قبل‌

جلد 7 - صفحه 400

هشدار به اذيّت كنندگان بود، در اين آيه تكليف اذيّت شوندگان را مطرح مى‌كند.) «يُعْرَفْنَ فَلا يُؤْذَيْنَ»

5- رفت و آمد زنان در خارج از منزل، با حفظ عفّت عمومى مانعى ندارد. «يُعْرَفْنَ فَلا يُؤْذَيْنَ»

6- در امر به معروف و نهى از منكر، دليل امر و نهى خود را بيان كنيد. «فَلا يُؤْذَيْنَ»

7- نوع لباس مردم در جامعه، مى‌تواند معرّف شخصيّت، مكتب و هدف آنها باشد. «يُعْرَفْنَ فَلا يُؤْذَيْنَ»

8- سرچشمه‌ى بسيارى از مزاحمت‌هاى هوسبازان نسبت به زنان و دختران، نوع لباس خود آنهاست. «يُعْرَفْنَ فَلا يُؤْذَيْنَ»

9- زنان با حجاب بايد با حضور خود در صحنه، جوّ عمومىِ عفاف و پاكدامنى را حفظ كنند و فرصت مانور را از هوسبازان بگيرند. «يُعْرَفْنَ فَلا يُؤْذَيْنَ»

10- بد حجابى‌هاى گذشته قابل عفو است. «غَفُوراً رَحِيماً»

11- مغفرت خداوند همراه با رحمت اوست. «كانَ اللَّهُ غَفُوراً رَحِيماً»